شگفتیهای علمی وبرترین های علمی سال 2023
مقدمه:
سال ۲۰۲۳ برای دنیای تکنولوژی سال هیجانانگیزی بود؛ از جولان هوش مصنوعی و رقابت نفسگیر اوپنایآی، گوگل و مایکروسافت بگیر تا زمزمههای اتصال گوشیهای معمولی به اینترنت ماهوارهای و معرفی هدست اپل ویژن پرو و تراشهی اسنپدراگون X Elite و پردازندههای میتیور لیک اینتل.
در سال ۲۰۲۳ اختراعات مهمی به ثبت رسیدند که تاثیر عمیقی بر صنعت تکنولوژی و زندگی روزمره ما داشتهاند؛ در این مقاله مهمترین آنها را بررسی میکنیم.
حالا که تنها کمتر از دو ماه تا از سال 2024 پشت سر گذاشته ايم، بد نیست نگاهی به سال 2023 بیندازیم و سیر تحولات دنیای تکنولوژی را از دریچهی محصولات جدید و اختراعات هیجانانگیزی که امسال معرفی یا عرضه شد، دنبال کنیم.
امسال بدونشک یکی از سالهای پرسروصدا در دنیای تکنولوژی بود؛ از هوش مصنوعی و محصولات مبتنیبر آن مثل چتبات ChatGPT و کوپایلت ویندوز و مولد تصویر Midjourney بگیر تا غوغای اپل با هدست واقعیت ترکیبی ویژن پرو و سازهی کروی غول پیکر MGS Sphere و سیستم خودران مرسدس.
وبسایت تایم ۲۰۰ اختراع بزرگ و تاثیرگذار سال ۲۰۲۳ را در دستهبندیهای مختلف ازجمله دسترسیپذیری، هوش مصنوعی، نرمافزار، محصولات الکترونیکی و سلامت معرفی کرده است. من در این مقاله به مواردي از جالبتوجهترین و مهمترین آنها اشاره کردهام که احتمالا برخی از آنها برایتان آشنا باشد.
پروژه لئوناردو سونی: کنترلری برای افراد معلول
سونی در مراسم CES 2023 از کنترلر بازی جدیی برای افراد معلول و ناتوان رونمایی کرد. طراحی و ساخت این کنترلر به گونهای است که افراد ناتوان یا دارای معلولیت جسمی نیز میتوانند با پلی استیشن بازی کنند. تصویر زیر، کنترلر جدید سونی و جزییات آن را نشان میدهد.
کنترلر سونی برای معلولان، یک جوی استیک به همراه ۲۲ بخش قابل تنظیم دارد که با پیکربندیهای مختلفی میتوان آن را شخصیسازی کرد. همچنین، امکان ترکیب این کنترلر با سایر لوازم جانبی برای رفع نیاز معلولان وجود دارد. هیداکی نیشنیو، از معاونان ارشد سونی میگوید که مراحل تحقیق و توسعهی این کنترلر، ۵ سال زمان برده است.
هوش مصنوعی GPT4: قدرتمندتر از همیشه
در ادامهی فهرست بهترین اختراعات سال ۲۰۲۳، جدیدترین نسخه از مدل زبانی بزرگ شرکت OpenAI قرارد دارد. احتمالا با چتبات ChatGPT آشنایی بیشتری داشته باشید، اما جالب است بدانید این چتبات ابتدا با مدل زبانی GPT3 و بعدا با مدل زبانی GPT4 آموزش دیده است.
شرکت مرموزی میخواهد زودتر از همه به هوش مصنوعی انسانگونه برسد
هوش مصنوعی GPT4 که در ماه مارس امسال معرفی شد، در مقایسه با نسل قبل از خود، قدرتمندتر شده است. به گفتهی OpenAI، این مدل جدید به خوبی میتواند مسائل سخت را درک و آنها را حل کند.
یکی از نکات جالب هوش مصنوعی GPT4 این است که میتواند رویدادهای بصری را تجزیه و تحلیل کند و با متن به آنها پاسخ دهد. ناگفته نماند که استفاده از این مدل جدید رایگان نیست و فقط کاربران سرویس ChatGPT Plus با پرداخت ماهانه ۲۰ دلار میتوانند از آن استفاده کنند.
اپل ویژن پرو: بهترین گجت سال
اپل در سال جاری میلادی، یکی از مهمترین محصولات خود را روانه بازار کرد: هدست واقعیت مجازی اپل ویژن پرو. این دستگاه از نظر سختافزاری و نرمافزاری عملکرد بینظیری دارد و میتوان گفت یکی از بهترین گجتهای تاریخ فناوری است. در ویدیوی زیر میتوانید با جزییات جذاب این هدست آشنا شوید.
هدست اپل ویژن پرو به خوبی فناوریهای واقعیت مجازی و واقعیت ترکیبی را ادغام میکند تا کاربران تجربهی لذتبخش و درعین حال، واقعبینانهای در استفاده از آن داشته باشند. این هدست دارای باتری مجزا است و کاربران با چشم، صدا و دست خود میتوانند آن را کنترل کنند.
تیم کوک در مورد اپل ویژن پرو میگوید: «با رونمایی از ویژن پرو، عصر جدید صنعت رایانش ابری آغاز شده است». این محصول از ابتدای سال آینده با برچسب قیمتی ۳۴۹۹ دلار عرضه خواهد شد.
اپل واچ اولترا ۲: قدرتمندترین ساعت هوشمند
اپل در مراسم معرفی آیفون در ۷ سپتامبر سال جاری میلادی، از اپل واچ اولترا ۲ هم رونمایی کرد. اپل واچ اولترا ۲، یکی از بهترین و قدرتمندترین ساعتهای هوشمند بازار است که نسبت به نسل قبل بهبود یافته است. اپل با رویکرد حذف کربن در تولید محصولاتش، مدعی است این ساعت را با آلومینیوم ۹۵ درصد بازیافت شده ساخته است. اپل، این دست از محصولات خود را «کربنخنثی» (Carbon Neutral) نامیده است؛ ادعایی که البته از سمت سازمان اروپایی BEUC زیر سوال رفته است.
پل واچ اولترا ۲ از نمایشگر ۴۹ میلیمتری با حداکثر سطح روشنایی فوقالعادهی ۳۰۰۰ نیت بهره میبرد. روشنایی نمایشگر این دستگاه نسبت به نسل قبل، ۵۰ درصد افزایش یافته است.
داروی لکمبی: دارویی برای درمان آلزایمر
آلزایمر یکی از بیماریهای بسیار رایج در جهان است که روز به روز افراد مبتلا به این بیماری، بیشتر میشوند. اکنون سازمان غذا و دارو آمریکا، داروی لکمبی (Leqembi) را برای کند کردن روند بیماری آلزایمر تأیید کرده است. البته این دارو، به طور کامل آلزایمر را درمان نمیکند و فقط روند گسترش بیماری را کند میکند.
داروی لکمبی، زوال حافظه و یادگیری را بعد از ۱۸ ماه تحت درمان قرار گرفتن، حدود ۲۷ درصد کندتر میکند. در ساخت این دارو، کمپانی ژاپنی Eisai با کمپانی آمریکایی Biogen همکاری داشتهاند و قرار است این دارو را با برچسب قیمتی ۲۶۵۰۰ دلار روانهی بازار کنند. نتایج به دست آمده از آزمایش لکمبی امیدوارکننده بوده و پزشکان را به درمان کامل آلزایمر در آیندهی نه چندان دور امیدوار کرده است.
سازه MSG Sphere: بزرگترین سازه کروی شکل جهان
سازهی MSG Sphere یکی از شگفتانگیزترین پروژههای مهندسی مدرن محسوب میشود که در لاسوگاس آمریکا ساخته شده است. با ۱۱۲ متر ارتفاع، ۱۵۷ متر عرض و مساحتی برابر با ۸۱۳۰۰ مترمربع، Sphere درحالحاضر لقب بزرگترین سازهی کروی جهان را یدک میکشد.
از بیرون، Sphere شبیه آفتابپرستی است که میتواند هر طرح و رنگی را بهخود بگیرد و آن هم بهخاطر ۱٫۲ میلیون نمایشگر LED با وضوح 2K آن است که تمام سطح خارجی سازه را پوشاندهاند. اما مهمترین اتفاق در داخل Sphere در جریان است؛ جایی که بزرگترین و باوضوحترین نمایشگر LED جهان باوضوح 16K قرار است برای ۲۰ هزار نفری که در دل خود جای داده، واقعبینانهترین تجربهی واقعیت مجازی را بدون هدست و عینکهای آزاردهنده ارائه دهد و احتمالا انتظارات از کنسرت موسیقی را برای همیشه دگرگون کند.
مهندسی بینهایت؛ MSG Sphere لاسوگاس، بزرگترین و شگفتانگیزترین سازه کروی جهان
پروژهی ۲٫۳ میلیارد دلاری Sphere که با اجرای زندهای از گروه U2 روز ۲۹ سپتامبر ۲۰۲۳ به روی عموم باز شد، تحسین و شگفتی منتقدان را به همراه داشت. مجلهی رولینگ استون این کنسرت را «جهش کوانتومی روبهجلو» نامید و مجلهی بیلبورد آن را «مکانی با نوآوریهای بیانتها» توصیف کرد.
کاشی اینشتین: تک الگوی نامتناوب جهان
یکی از مهمترین یافتههای دانشمندان در سال ۲۰۲۳، کشف الگویی است که بدون هیچ تکراری تمام صفحه را میپوشاند. این الگوی ۱۳ وجهی، به کاشی اینشتین (Einstein shape) معروف است.
دانشمندان و ریاضیدانان میگویند که کشف الگوی اینشتین پیشرفت بزرگی در تاریخ به شمار میرود که میتواند در دنیای علم و مواد به کار گرفته شود. نام این الگو البته ربطی به آلبرت اینشتین ندارد، بلکه از ترکیب دو کلمهی آلمانی «ein» و «stein» به معنی «یک» و «سنگ» برگرفته شده است. این الگو را دیوید اسمیت، تکنسین بازنشسته انگلیسی در یورکشایر انگلستان کشف کرد.
ردیاب Oppo Zero؛ بینیاز از باتری
شرکت اوپو در مراسم MWC 2023 بارسلونا از گجت جدیدش که نوعی ردیاب است، رونمایی کرد. این محصول که Oppo Zero Air Tag نام دارد، رقیبی جدی برای ایرتگ اپل به شمار میرود. یکی از ویژگیهای منحصر به فرد ایرتگ اوپو این است که به باتری نیازی ندارد و بدون انرژی الکتریکی کار میکند.
شاید برایتان جالب باشد که این دستگاه انرژی موردنیازش را از طریق سیگنالهای رادیویی، دکلهای مخابراتی، برجهای رادیو FM و اکسس پوینت وایفای جمعآوری میکند. در نتیجه، انرژی این دستگاه هیچگاه تمام نمیشود.
نسخهی تجاری ردیاب Oppo Zero هنوز به بازار عرضه نشده است، اما این شرکت وعده داده که این گجت را تا سال آینده روانهی بازار میکند.
رنگ سفیدتر، جذب گرمای کمتر
هنگامی که خورشید به ساختمانی با سقف و دیوارههای سفید میتابد، حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد از نور بازتاب میشود تا محیط داخلی گرم نشود. با این حال، در رنگهای سفید شیمیایی امروزی، تمام نور بازتاب نمیشود و بخشی از آن جذب و باعث بالا رفتن دمای محیط میشود.
اکنون دانشمندان چینی رنگی را ابداع کردند که سفیدتر از رنگهای شیمیای امروزی است و میتواند تا ۹۸ درصد از نور را بازتاب کند. به گفته سازندگان، از این رنگ میتوان در بدنهی هواپیماها، اتومبیلها و حتی فضاپیماها استفاده کرد.
درایو پایولت مرسدس: رقیب خودروهای خودران تسلا
دنیای تکنولوژی هنوز منتظر خودروهای پرنده است؛ اما تا آنروز میتوان به خودروهای خودران فکر کرد. مرسدس بنز با معرفی درایو پایولت (Drive Pilot)، به حوزهی خودروهای خودران وارد شده است تا یکی از رقبای جدی اتومبیلهای تسلا لقب بگیرد. فناوری جدید این شرکت، مجوز ورود به اتومبیلهای خودران درجه ۳ را دریافت کرده و به زودی در خودروهای مرسدس به کار گرفته خواهد شد.
افراد با سیستم درایو پایت، دیگر نیازی به رانندگی مداوم و فشاردادن مداوم پدالهای ترمز، گاز و کلاچ ندارند. ناگفته نماند که این سیستم هنوز محدودیتهای دارد و در حال حاضر، فقط برای بزرگراههای با چند لاین، مناسب است. افزون بر این، حداکثر سرعت رانندگی با این سیستم، ۶۴ کلیومتر بر ساعت و در هنگام روز است.
داروی لکمبی: دارویی برای درمان آلزایمر
آلزایمر یکی از بیماریهای بسیار رایج در جهان است که روز به روز افراد مبتلا به این بیماری، بیشتر میشوند. اکنون سازمان غذا و دارو آمریکا، داروی لکمبی (Leqembi) را برای کند کردن روند بیماری آلزایمر تأیید کرده است. البته این دارو، به طور کامل آلزایمر را درمان نمیکند و فقط روند گسترش بیماری را کند میکند.
داروی لکمبی، زوال حافظه و یادگیری را بعد از ۱۸ ماه تحت درمان قرار گرفتن، حدود ۲۷ درصد کندتر میکند. در ساخت این دارو، کمپانی ژاپنی Eisai با کمپانی آمریکایی Biogen همکاری داشتهاند و قرار است این دارو را با برچسب قیمتی ۲۶۵۰۰ دلار روانهی بازار کنند. نتایج به دست آمده از آزمایش لکمبی امیدوارکننده بوده و پزشکان را به درمان کامل آلزایمر در آیندهی نه چندان دور امیدوار کرده است
تاثیرگذارترین شخصیت های علمی جهان در سال ۲۰۲۳
به نظر شما تاثیرگذارترین شخصیت های علمی جهان در سال ۲۰۲۳ چه کسانی بودهاند؟ مجله نیچر لیستی ۱۰ نفره از این افراد تاثیرگذار را منتشر کرده است.
مجله Nature لیست تاثیرگذارترین شخصیت های علمی جهان در سال 2023 را منتشر کرد. فهرست 10 فرد برتر نیچر در رابطه با افرادی است که توانستهاند علم را در خدمت کمک به جامعه دربیاورند و به کشفهای جدید و عجیبی نیز رسیدهاند. این افراد در حل مسائل و مشکلات مختلف، با کشفیات و علم خود توانستهاند راهنمای خوبی باشند.
تاثیرگذارترین شخصیت های علمی جهان چه کسانی بودند؟
فهرست ۱۰ نفر برتر شخصیت های علمی جهان در سال ۲۰۲۳، یک جشنواره، مسابقه یا جایزه نیست؛ بلکه افراد این فهرست توسط ویراستاران مجله نیچر انتخاب و برگزیده شدهاند. مجله نیچر با بیش از ۱۰ ساله، فهرست این ۱۰ نفر برتر شخصیت های علمی جهان را منتشر میکند. در ادامه به معرفی این شخصیت های علمی سال ۲۰۲۳ از نظر تاثیرگذاری علمی میپردازیم.
کالپانا کلاهستی (Kalpana Kalahasti)
شخصیت های علمی
کالاهستی، مدیر و یکی از مهندسان ماموریت چانداریان-3 ( Chandrayaan-3) در هند بود. نقش او بهخاطر دانش و تواناییاش، باعث شد که ماموریت هندی چانداریان-3 بتواند با موفقیت روی ماه فرود بیاید. این موفقیت بزرگ باعث شد تا هند پس از روسیه و آمریکا و چین، تبدیل به چهارمین کشوری شود که توانسته است با موفقیت، ماه نشین خود را روی ماه فرود بیاورد.
کالاهستی، چند دقیقه پس از آنکه ماه نشین چانداریان-۳ با موفقیت توانست روی ماه فرود بیایید، با ابراز خوشحالی و شادمانی به همکاران گفته بود که ما به هدف خود بدون کم و کاستی رسیدیم. این لحظه شادترین و بهترین لحظه برای ما خواهد بود.
کالاهستی از شکست خود و تیمش در پروژه قبلی، یعنی چانداریان-۲ احساس ضعف نکرده بود و با استفاده از ضعفهایشان در آن ماموریت، چانداریان-۳ را اصلاح کردند.
مارینا سیلوا (Marina Silva)
شخصیت های علمی
ماریانا سیلوا، وزیر محیط زیست برزیل بود که از جنگلزداییهای بیرویه جلوگیری کرد. او همچنین به بازسازی موسساتی کمک کرد که دولت قبلی، آنها را ضعیف کرده بود.
در میان اخباری که روزانه از آتشسوزی جنگلها، از بین رفتن مراتع، گرم شدن کره زمین و موج گرمای بیسابقه، روزمان را شروع میکردیم، مارینا سیلوا با دادن خبر تازهای، امید را به مردم جهان بازگرداند. او اعلام کرد که بین ماههای ژانویه تا جولای سال ۲۰۲۳، در مقایسه با مدت مشابه سال ۲۰۲۲ تا ۴۲ درصد کاهش هشدار جنگلزادیی ثبت شده است. ماریانا سیلوا این آمار و ارقام را بر اساس تصاویر ماهوارهای از جنگلهای آمازون بیان کرد.
مارینا سیلوا خود را شبیه به فیبرهایی میبیند که برای بستن چوبهای قایق استفاده میشود. او میگوید: «من کارم را اینگونه میبینم که کسانی را که در دسترس هستند و هر آنچه که برای تشکیل یک سطح حمایتی در سفرهای چالشبرانگیز زمان ما لازم است، گرد هم میآورم.»
کاتسوهیکو هایاشی (Katsuhiko Hayashi)
شخصیت های علمی
کاتسوهیکو هایاشی با روشهای عجیبش در تولید مثل حیوانات، یکی از نجاتدهندههای گونههای در حال انقراض بهشمار میرود. او و تیم محققش توانستند با استفاده از سلولهای دو والد نر، توله موشهایی را بهوجود بیاورند که در واقع این روش، ساخت موش با دو پدر بود. خبر بهوجود آمدن این توله موشها، بسیاری از دانشمندان را متعجب کرد. رابرت گیلکریست، زیستشناس تولید مثل در دانشگاه نیو ساوت ولز در سیدنی استرالیا، میگوید: «از روی صندلیام افتادم. این یک دستاورد علمی شگفتانگیز است.» آنها تخمهای موش را بارور میکردند و سپس به جنس ماده پیوند میزدند. از ۶۳۰ انتقال جنین، تنها ۷ توله زنده ماندند که میتواند نشاندهنده پیشرفت خوب این تیم در حمایت از گونههای در حال انقراض باشد.
آنی کریچر (Annie Kritcher)
شخصیت های علمی
آنی کریچر و تیم محققش در تاسیسات ملی احتراق آمریکا، موفق به طراحی آزمایشهای همجوشی شدند که در مقایسه با انرژی که برای واکنش صرف شده بود، انرژی بیشتری تولید میکرد. او در واقع به هدفی دست یافته بود که برای دههها آزمایشگاههای جهان دنبال یافتن آن بودند. او توانسته بود هستههای اتم را بهقدری محکم در هم آمیزد که انرژی تولیدی از انرژی مصرفی بیشتر باشد. با انجام این کار، کریچر و دیگر دانشمندان در این مرکز، فرصتهای تحقیقاتی را باز کردهاند و به ایجاد موجی از خوشبینی در مورد آینده انرژی همجوشی کمک کردهاند. کریچر در حال حاضر روی مجموعهای از آزمایشهای جدید کار میکند که هدف آن افزایش بار دیگر با ارائه انرژی لیزر بیشتر به یک کپسول هدف ضخیمتر است.
النی میریویلی (Eleni Myrivili)
شخصیت های علمی
النی میریویلی، بهعنوان افسر ارشد گرما در سازمان ملل فعالیت میکند. او به مردم کمک میکند تا بتوانند با شرایط آب و هوایی مقابله کنند. نقش او در سازمان ملل این است که در پیدا کردن راههایی برای جلوگیری از عواقب گرمایش جهانی، تیمهای مختلف را رهبری کند. او همچنین نقش جمعآوری پول برای هزینه این تحقیقها و پایدار کردن شهرها و افزایش سطح سواد و آگاهی عمومی مردم را نیز دارد. میریویلی که از نبود اطلاعات و توصیه در مورد آتشسوزیها عصبانی بود، تصمیم گرفت وارد سیاست شود. او پس از مدتی کار با یک حزب سیاسی سبز یونانی، کتاب «اگر شهرداران بر جهان حکومت میکردند» نوشته بنجامین آر. باربر را خواند و تصمیم گرفت به حکومت شهری بپردازد.
ایلیا سوتسکور (Ilya Sutskever)
شخصیت های علمی
او یکی از دانشمندان ارشد OpenAI است که به توسعه ChatGPT کمک بسیاری کرده است. ایلیا سوتسکور، نقش مهمی در تغییر و تحول سیستمهای هوش مصنوعی چت باتی که بهصورت گفتگو محور با شما ارتباط برقرار میکند، دارد. کمکهای او به هوش مصنوعی در حالی است که خودش از نگرانیهایش در مورد ایمنی هوش مصنوعی در آینده خبر میدهد.
جیمز هملین (James Hamlin)
شخصیت های علمی
جیمز هیلمن موفق به کشف مشکلاتی در یافتهها و تحقیقات فیزیکدان جنجالی یعنی رانگا دیاس شد. رانگا دیاس ادعاهایی داشت مبنی بر اینکه موفق به کشفیات عجیب و جدید ابررساناها در دمای اتاق شده است. جیمز هیلمن توانست اشکالاتی را در ادعاهای مطرح شده توسط این فیزیکدان پیدا کند.
سوتلانا موژوف (Svetlana Mojsov)
شخصیت های علمی
سوتلانا موژوف یک بیوشیمیدان است که در زمینه تولید دارو فعالیت میکند. او موفق به ساخت داروهای کاهش وزنی شد که هماکنون به کلینیکها راه یافتهاند و توانسته سود چند میلیارد دلاری را برای صنعت داروسازی کسب کند. تلاش او برای کسب این سود و کشف جدید در ابتدا نادیده گرفته میشد و مدتی نیز گرفتار دعواهای حقوقی شد؛ اما در نهایت توانست به جایگاه واقعی خودش برسد.
هالیدو تینتو (Halidou Tinto)
شخصیت های علمی
این محقق راه را برای واکسنی که بازی را تغییر میدهد هموار کرد. هالیو تیتنو، درمانگاهی روستایی را در بورکینافاسو مدیریت میکند. او در تایید اولین واکسنهای مالاریا در جهان نقش داشته است. واکسن تولیدی توسط او و گروه پزشکان محلی، با کاهش قابل توجه مرگ و میر کودکان همراه بوده است.
توماس پاولز (Thomas Powles)
شخصیت های علمی
توماس پاولز، پزشک و محقق سرطان است که مسئولیت رهبری چندین کارآزمایی بالینی برای درمان سرطان مثانه را رهبری کرده است. او در این مراحل به موفقیتهایی نیز دست یافته است و این موفقیتها میتوانند نشانه خوبی از تولید داروهای قدرتمندی در درمان سرطان با روشهای جدیدتر و بهتر باشند. دو داروی مورد استفاده در این روشها که بهتازگی تولید شدهاند، در مقایسه با روشهای مرسوم و استاندارد درمان سرطان، باعث شد تا میانگین طول عمر از ۱۶ ماه به ۲.۵ سال افزایش یابد. پاولز میگوید که علاوه بر تمایل به کشف، توسط افرادی که با آنها رفتار میکند هدایت میشود. او افزود: «بیمارانی که در این آزمایشها شرکت داشتند، واقعاً افرادی هستند که فداکاری فوقالعادهای انجام میدهند.»
اعلام پایان وضعیت اضطراری بینالمللی کووید ۱۹
سازمان بهداشت جهانی پنجم ماه می ۲۰۲۳ پایان وضعیت اضطراری بیماری دنیاگیر کووید ۱۹ را اعلام کرد؛ تصمیمی که موافقان و مخالفان خودش را داشت.
موافقان میگویند جهان از مرحلهی اضطراری دنیاگیری خارج شده و عاقلانه است که WHO با پایان دادن به وضعیت اضطراری بینالمللی، همین کار را انجام دهد. اما مخالفان میگویند که کووید ۱۹ همچنان دارد قربانی میگیرد و پایان وضعیت اضطراری بر نظارت و منابع موردنیاز برای مبارزه با این بیماری تاثیر خواهد گذشت.
كليدواژه:
شگفتي هاي سال 2023،مقاله هاي علمي،مقاله فناوري،بزرگترين دستاورد 2023،يافته هاي علمي،دنياي فناوري 2023،تازه هاي علمي2023،تحولات علمي2023